Noam Chomsky: Covid-19 sonrası nasıl bir dünya ortaya çıkacak?

Noam Chomsky
Amerikalı dilbilimci, düşünür, tarihçi, eleştirmen ve politik aktivist Noam Chomsky

Last Updated on 20 Şubat 2021 by Yaşar Çelik

Covid-19 sonrası insanlığı nasıl bir düzen bekliyor? Koronavirüsten sonraki ilk gün nasıl olacak? Dünya eski normaline dönebilir mi? Hangi dünyada yaşamak istiyoruz? 

tr.euronews’ten Yalçın Ademoğlu’nun haberine göre Boston Üniversitesi’ne bağlı Frederick S. Pardee küresel araştırmalar merkezinden profesör Adil Najam, diğer meslektaşları ile birlikte başlattığı projede 99 düşünür ve uzmana Covid-19’dan sonraki ilk günün nasıl olacağını sordu.

2020’nin Mart ayında başlayan röportajlar 190 gün sürdü. Yapılan görüşmelerde uzmanlara Covid-19 sonrası dönemin nasıl olacağı soruldu.

Eski başbakanlar, astronotlar, bilim insanları ve düşünürlerin de yer aldığı videoların ortak konusu pandeminin geleceğimizi nasıl etkileyeceği ve nasıl bir dünya istediğimiz idi.

PANDEMİNİN ETKİLERİ 10 YIL SÜRECEK

Sağlık sorunları olan kişilerin virüse karşı daha korunmasız olduğu örneğindeki gibi, krizin dünyaya etkisi daha önceden var olan sorunların daha da hızlı yaşanmasını sağlayacak. EuroAsia Grubunun Başkanı Ian Bremmer, “Bir yıllık pandemi on ya da daha uzun süre boyunca sürecek sorunların yaşanmasına neden olabilir” diyor.

DEĞİŞİM İHTİYACI OLAN SEKTÖRLERDE GERİ DÖNÜLMEZ DEĞİŞİMLER OLACAK

Bu sorunların tüm alanları ve meslekleri etkileyeceği de uzmanların görüşmelerinden çıkan bir diğer ortak sonuç. Örneğin Times Higher Education’dan Phil Baty, zaten değişime ihtiyacı olan üniversitelerin “geri dönülemeyecek şekilde derinden değişikliklere uğrayacağını” belirtirken, Pulitzer ödüllü Ann Marie Lipinski gazetecilikte, Princeton Ünivrsitesi’nden ekonomist Atif Milan da küresel borç yapılanmasında aynı durumun yaşanacağı fikrinde.

Harvard Üniversitesi’nden ticaret politikası uzmanı Dani Rodrik, Covid-19’dan önce zaten başlamış olan “hızlı küreselleşmenin gerilemesi”ndeki etkiden bahsederken, Pardee School ekonomistlerinden Perry Mehrling toplumun “kalıcı” bir şekilde dönüşümden geçeceğini ve ‘normale’ dönüşün “imkansız” olduğunu öngörüyor.

EKONOMİ VE POLİTİKADA KARMAŞA YAŞANACAK

Genelde iyimser bir bakış açısı sergilemesi ile tanınan Nobel ödüllü ekonomist Sir Angus Deaton bile ekonomide 20-30 yıl sürecek “karanlık bir dönem”e girildiğini söylüyor. Siyasi dünya hakkında görüşlerini aldığımız düşünürler de ekonomideki gibi politikada da “bir karmaşa” yaşanacağı kanısında.

DÜNYA SİYASİ OLARAK NEREYE EVRİLECEK BELİRSİZ

Örneğin Stanford Üniversitesi Politika teorisyenlerinden Francis Fukuyama, dünyanın siyasi olarak neye benzeyeceği konusundaki belirsizlik derecesinin bugünkü kadar “büyük” olduğu bir dönem görmediğini itiraf ediyor.

ÇOK SESLİLİK VE LİBERAL DEMOKRASİ GERİLEDİ

Covid-19, hükümetlerin yetkileri gibi temel bir konunun sorgulanmasına da neden oldu. Bir kenara itilen uzmanlığın yanında popülist milliyetçilik yükselirken, çok seslilik ve liberal demokrasi geriledi. Uzmanlardan bir tanesi bile politikanın pandemiden önceki dönemde yaşadığı türbülanslardan daha azına sahne olacağı görüşünü belirtmedi.

ÇİN GÜÇ OLARAK ABD’Yİ YERİNDEN EDEBİLİR

Jeopolitik düzeyde ise, Harvard Üniversitesi Kennedy Okulu Dekanı Graham Allison, bu inişli çıkışlı dönemi, yeni ve yükselen bir güç olan Çin’in gücü elinde tutan ABD’yi yerinden etme tehdidinde bulunduğu bir “kargaşa” olarak değerlendiriyor.

Covid-19 Asya, Avrupa, Afrika, Latin Amerika ve Orta Doğu’da bu iki ülke arasındaki güç rekabetini hızlandırdı ve yoğunlaştırdı.

PANDEMİDE KAZANILAN ALIŞKANLAR BUNDAN SONRAKİ HAYATIMIZIN BİR PARÇASI OLACAK

Tüm alanlarda uzmanlar, pandemi döneminde kazanılan alışkanlıkların bundan sonra hayatın bir parçası olacağı konusunda hem fikir ve bu alışkanlıklar sadece evden çalışmak ve ‘Zoom’ kullanmakla da sınırlı değil.

ROBOTLAR ARTIK HER YERDE OLACAK

Örneğin Texas’taki A&M Üniversitesi profesörlerinden Robin Murphy Covid-19 sayesinde robotların “her yerde” olacağına inanıyor.

TEKNOLOJİ SAYESİNDE UZAKTAN TEŞHİS YANGINLAŞACAK

Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Karen Antman ve Pakistan Aga Khan Tıp Üniversitesi Dekanı Adil Haider de teletıpın (telekomünikasyon teknolojisi kullanılarak hastalara uzaktan teşhis konulup, tedavi uygulanması yöntemleri) yok olmayacağını aksine yaygınlaşacağını söylüyor.

DÜNYADAKİ TÜM İŞLETMELER DİJİTALLEŞECEK

Salesforce yazılım şirketinden Vala Afshar ise bu fikri bir adım daha ileri taşıyor. Ona göre, Covid-19 sonrası dünyada tüm işletmeler “dijitalleşecek” ve ticaretten etkileşime ve iş gücüne kadar her alanda dijitale geçiş olacak.

EKONOMİK VE TOPLUMSAL SİSTEMLERDEKİ ADALETSİZLİĞİ GİDERMEK İÇİN PANDEMİ BİR FIRSAT OLABİLİR

Yıllardır küresel epidemiler konusunda uyarılarda bulunan bilimsel araştırmacı Laurie Garrett, ekonomik ve toplumsal sistemdeki adaletsizliklerin giderilmesi için pandeminin bir fırsat olabileceği görüşünde.

KAOS DURUMUNDA TEMELDEN BİR YAPILMA MÜMKÜN 

“Hiçbir faaliyet daha önceki gibi işlemeyeceğine göre” diyen Garett, kaos durumunda “temelden bir yapılanmanın” yeniden mümkün olduğu kanısında.

İNSANLIK PANDEMİ İLE KRİZLERİ AŞMAYI ÖĞRENDİ

Çevre uzmanı Bill McKibben de pandeminin bir “alarm sinyali” haline gelebileceğini, felaket ve krizlerin gerçekten olabileceğinin artık fark edildiğini ama aynı zamanda insanların bu krizlerin aşılabileceğini de gördüklerini söylüyor.

SOSYAL DEVLETE DAHA FAZLA YATIRIM YAPILACAK

Bu fikre katılan ekonomist Thomas Piketty, eşitsizliklerin ve milliyetçiliğin arttığını kabul etse de “sosyal devlete” daha fazla yatırım yapılmasının farkına varıldığını düşünüyor. Ona göre Covid-19 altyapı ve sağlık alanlarında kamu yatırımlarının “meşruluğunu” kuvvetlendiriyor.

NOAM CHOMSKY: ASIL SORU HANGİ DÜNYADA YAŞAMAK İSTİYORUZ?

Son olarak çağımızın en önemli entellektüellerinden Noam Chomsky ise konuyu şu soruyla özetliyor: “Kendimize, ‘Bu krizden sonra nasıl bir dünya ortaya çıkacak’ sorusunu sormalıyız. Hangi dünyada yaşamak istiyoruz?”