Rusya’nın kültürel kodlarını çözmek, St. Petersburg’dan Moskova’ya uzanan bu geniş coğrafyayı anlamanın en büyüleyici yolu. İşte Rusların günlük yaşamında hâlâ yaşayan, köklerini Slav geleneklerinden alan birbirinden ilginç kültürel detaylar…
Rusya’yı yalnızca mimarisi, edebiyatı ve kışın masalsı kar manzaraları üzerinden tanımlamak eksik kalır; bu ülkeyi asıl anlamlı kılan, yüzyıllar boyunca korunmuş güçlü kültürel alışkanlıklarıdır. Kapı eşiğinde tokalaşmamaktan yolculuk öncesi yapılan sessiz oturma ritüeline, hitap geleneğinden vestiyer kültürüne kadar Rusların günlük hayatında yer etmiş pek çok alışkanlık ilk bakışta şaşırtıcı gelebilir. Ancak her biri Rusya’nın tarihini, yaşam felsefesini ve toplumsal yapısını derinden yansıttığı aşikâr.
Okuma Önerisi: İmparatorluk Şehri St. Petersburg’a Gitmek İçin 10 Harika Neden
St. Petersburg seyahatim sırasında hem bizzat deneyimlediğim hem de Tarihçi Eray Akçay hocamdan dinlediğim Rus kültürünün az bilinen ama en çarpıcı 5 ilginç detayını sizin için sıraladık:
1- Kabanla İçeri Girilmez: Vestiyer Kültürü
Rusya’da ilginç geleneklerden biri müzelerden üniversitelere, tiyatrolardan hatta bazı stadyumlara kadar hiçbir kuruma kabanla girilmemesidir. Tiyatro gibi resmi mekânlarda zaten kesinlikle kabul edilmez, ancak bu uygulama neredeyse tüm kültürel ve eğitim kurumlarında standarttır. Girişlerde mutlaka vestiyer hizmeti bulunur ve kalın dış giyim eşyalarını burada bırakmanız beklenir. İçeride kabanla dolaşmak hoş karşılanmaz.
Bu alışkanlığın pratik bir nedeni de vardır: Rusya’da kış aylarında hava oldukça soğuk olduğu için insanlar kalın ve çok katlı giyinir. Ancak bu şekilde kapalı bir alana girdiğinizde bir süre sonra terlemeye başlarsınız. Yani bu kültür hem nezaket gereğidir hem de pratik bir ihtiyaçtır.
2- Rus İsim Sistemi ve Hitap Kuralları
Rus kültürüne ait ilginç detaylardan biri de isim kullanma biçimleridir. Ruslar bir belge doldururken ya da imza atarken sırasıyla önce soyadlarını, ardından baba adlarını, en son kendi adlarını yazarlar. Bu durum, özellikle ilk tanışmalarda bazı zorluklara yol açabiliyor. Çünkü karşınızdaki kişinin babasının adını bilmeniz ve onu hitap ederken kullanmanız bekleniyor. Bu, özellikle sizden yaşça büyük biriyle konuşurken saygı göstergesi olarak çok önemli kabul ediliyor. Bir örnekle açıklamak gerekirse; “Nikolay Nikolayeviç”, yani “Nikolay’ın oğlu Nikolay” demeniz gerekiyor. Aynı mantık belge doldururken de geçerli; soyadınızı ilk sıraya yazmanız gerekiyor. Eğer Türkiye’deki gibi bir sırayla yazarsanız adınızı, soyadınız sanmaları oldukça olası.
3- Kapı Eşiğinde Tokalaşılmaz
Geleneksel olarak Ruslar, kapı eşiğini araya alarak asla tokalaşmazlar. Bunun nedeni, kapı eşiğinin dış dünya ile iç dünya arasında bir sınır olduğuna; kötülüklerle iyilikleri ayırdığına ve bu sınırda “arada kalmanın” uğursuzluk getireceğine inanmalarıdır. Bu inanış eski Slav kültüründen gelmektedir. Ben de bunu bizzat deneyimlemiştim: Ev sahibimi kapıya kadar uğurlarken içeriden elimi uzattım, o ise “Eray lütfen, ya siz dışarı çıkın ya da ben içeri geleyim; biz böyle el sıkışmayız/tokalaşmayız” diyerek nazikçe uyarmıştı. Rus kültürünün ilginç detaylarından biri de budur.
4- Yol Öncesi Kısa Oturuş Ritüeli
Ruslar tatile ya da uzun bir yolculuğa çıkmadan hemen önce, kapının iç tarafında bulunan bir sandalye ya da oturma yerine kısa bir süreliğine sessizce otururlar. Bu bir dakikalık duraklama, hem zihni toparlama hem de “her şey kapatıldı mı, bir şey unutuldu mu?” diye düşünme anıdır. Bugün hâlâ yaygın şekilde sürdürülen bu gelenek, Rus filmlerinde bile sıklıkla karşılaştığımız, yolculuğa çıkanların muhakkak uyguladıkları kendilerine özgü bir ritüeldir.
5- Kültürel Bir Alışkanlık: Ruslar Fazla Gülmez
Rusların genellikle çok gülmeyen, daha ciddi bir millet olarak resmedildiği bilinir ve aslında Ruslar da bu algıyı büyük ölçüde kabul ederler. Rusya’da “Sebepsiz gülüş aptallığın göstergesidir” şeklinde bir deyim vardır ve bu ifade toplumdaki mesafeli duruşun kültürel temelini yansıtır. Bu nedenle Ruslar çoğu zaman soğuk yüzlü olarak tanımlanır. Ancak St. Petersburg gibi Batı’ya daha açık ve modern şehirlerde bu alışkanlık oldukça zayıflamıştır.