Last Updated on 8 Ağustos 2023 by Turizm Günlüğü
İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile kira uyuşmazlıklarının zorunlu arabuluculuğa tabi tutulması ile son günlerde sıklıkla gündeme gelen arabuluculuk hakkında genel bir bilgilendirme yapmak istedik. Bu yazımız ile; arabuluculuk nedir, hangi alanlarda arabuluculuğa gitmek zorunlu, zorunlu olmayan hangi konularda ihtiyari arabulucuya gidebiliriz, arabuluculuk süreci taraflara ne kazandırır, süreçte dikkat edilmesi gereken unsurlar neler gibi birçok soruyu cevaplandırıyoruz.
Yazıdaki Başlıklar
Arabuluculuk nedir ve hangi durumlarda uygulanır?
Arabuluculuk; tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin (arabulucu) hakemliğinde tarafların bir araya getirilerek uyuşmazlık hakkında müzakere edebilmelerinin sağlandığı, dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra tarafların başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Uyuşmazlığın mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözülmesini amaçlayan bir süreçtir.
Arabuluculuk, yabancılık unsuru taşıyanlar da dâhil olmak üzere, ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. Diğer bir ifade ile; tarafların kendi hür iradeleri ile sulh olabilecekleri özel hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuk uygulanmaktadır. Kişinin Türk vatandaşı veya yabancı uyruklu olmasının bir önemi bulunmamaktadır.
Zorunlu (Dava Şartı) arabuluculuk ve ihtiyari arabuluculuk nedir?
Zorunlu arabuluculuk, ilgili kanun ile arabulucuya başvurulması dava şartı olarak düzenlenen uyuşmazlık türlerini ifade eder. Zorunlu arabuluculuk kapsamında olduğu halde arabulucuya gitmeden açılan dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir. (Dava şartı arabuluculuğun zorunlu olduğu uyuşmazlık türleri aşağıda detaylıca açıklanacaktır.)
İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Burada tekrar hatırlatmakta fayda gördüğümüz bir husus, arabuluculuğa yalnızca kişinin üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği özel hukuk uyuşmazlıklarında gidilebileceğidir yani, suç teşkil eden fiiller ile ilgili uyuşmazlıklar arabulucuk kapsamına girmemektedir.
Arabuluculuk sürecinde dikkat edilmesi gerekenler hususlar nelerdir?
İlk olarak; süreç tamamen gizli yürütülmelidir. Şöyle ki; arabulucu ve taraflar arabuluculuk sürecinde elde ettikleri bilgi ve belgeleri gizli tutmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti yapılırken gizliliğe aykırı hareket eden ister arabulucu olsun ister taraflar olsun 6 aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır (Arabuluculuk Kanunu md.33).
Arabuluculuk sürecin tarafların özgür iradesiyle başlayan bir süreçtir. Taraflar, arabulucuya başvurmak veya başvurduktan sonra süreci devam ettirip ettirmemek konusunda tamamen özgürdür. Taraflar, hiçbir şekilde bu sürece katılmaya zorlanamayacağı gibi uyuşmazlığı arabuluculuk yoluyla çözmekten her aşamada vazgeçebilirler. Taraflar, gerek arabulucuya başvururken gerekse süreç boyunca eşit haklara sahiptirler. Taraflardan biri arabuluculuk sürecinin dışında bırakılamayacağı gibi söz hakkı da diğerine göre kısıtlanamaz.
Arabuluculuk sürecinin avantajları neler?
Arabuluculuk sürecinin temel amacı; taraflar arasında yaşanan iletişim problemlerini gidererek, mahkeme sürecinden çok daha kısa bir süre içerisinde, iki tarafı da memnun edebilecek ortak bir çözüm yolu bulunmasıdır. Arabuluculuk süreci herhangi bir yargılamaya göre çok daha kısa sürede çözüme kavuşur. Yıllar süren yargılama süreçlerinin psikolojik yorgunluğunu yaşamadan süreç kısa süre içerisinde sonuçlanır. Kaldı ki, günümüz enflasyon koşullarında bugün alınabilecek bir para yıllar sürecek bir yargılama sonucunda çok cüzi kalabilmektedir. Mahkeme yargılamasında kararı veren hakimken arabuluculuk sürecinde kararı taraflar kendi iradeleri ile verir. Yargılama sürecinde ödenen harçlar ve bilirkişi ücretlerine oranla daha ekonomiktir. Yargılama sürecinde alenilik prensibi bulunmaktayken arabuluculuk süreci gizli yürütülür. Taraflar istedikleri bir aşamada süreci sonlandırabilirler. Arabulucuyu taraflar kendisi seçebilirken yargılama sürecinde bu mümkün değildir. Arabulucuk sürecinin olumsuz sonuçlanması halinde kişi hiçbir hak kaybı yaşamadan mahkeme yargılamasına başvurabilmektedir.
Arabuluculuk ve İcra Edilebilirlik: Arabuluculuk Tutanağının Mahkeme Kararıyla Eşdeğerliği
Tüm bunların yanı sıra bana kalırsa en önemli avantajı; Arabuluculuk tutanağının mahkeme kararına eş değer bir icra edilebilirliği bulunmasıdır. Yani, arabulucuk sonucunda tarafların imzasına haiz bir anlaşma tutanağı mahkeme kararı gibi ilamlı icra takibine konu edilebilir.
Zorunlu (Dava şartı) arabuluculuğa tabi uyuşmazlıklar nelerdir?
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3/1. maddesine göre bireysel ve toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş̧ olması dava şartıdır. (Örneğin, işe iade talepleri, ücret alacakları, fazla çalışma ücreti alacakları, yıllık ücretli izin alacakları, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacakları, ihbar ve kıdem tazminatı alacakları, boşta geçen süre tazminatından doğan alacaklar, kötü niyet tazminatından doğan alacaklar vb.) (01.09.2023 itibariyle geçerli olmak üzere bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacakları ve tazminatları ile ilgili itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davaları da zorunlu arabuluculuk kapsamında ele alınacaktır.)
2023 Türk Ticaret Kanunu Değişiklikleri: Ticari Davalar ve Zorunlu Arabuluculuk Uygulamasının Genişletilmesi
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 5/A maddesi uyarınca, Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş̧ olması dava şartı haline getirilmiştir. (Örneğin, çek ve bonodan, rekabet yasağından, fikrî mülkiyetten, komisyon sözleşmesinden, yayım sözleşmesinden, rehin karşılığı ödünçten kaynaklanan ve banka finans kurumları ile yaşanan uyuşmazlıklar vb.) (01.09.2023 itibariyle geçerli olmak üzere; konusu para olan alacak, tazminat, itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davaları da zorunlu arabuluculuk kapsamında ele alınacaktır.)
2023 Tüketici Uyuşmazlıkları ve Arabuluculuk: 66.000 TL Altındaki İşlemler için Arabuluculuk Şartının Kaldırılması
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73/A maddesi uyarınca, aynı maddede düzenlenen istisnalar hariç, tüketici mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Burada dikkat edilmesi gereken bir parasal sınır bulunmaktadır. Şöyle ki, 2023 yılı itibariyle 66.000,00 TL altında kalan tüketici uyuşmazlıkların çözümünde arabuluculuk dava şartı olmayacak ancak taraflar dilerse arabuluculuğa başvurabileceklerdir. (Örneğin, kredi kartı, tüketici kredileri, bankacılık sözleşmeleri, ayıplı mal ve ayıplı hizmet, peşin ve taksitli satım, sigorta, ulaşım, kargo sözleşmeleri abonelik, özel eğitim ve özel kurs, devre tatil, devre mülk paket tur, özel hastane işlemlerinden doğan uyuşmazlıklar vb.)
2023 İcra ve İflas Kanunu Değişiklikleri: Zorunlu Arabuluculuk Kapsamının Genişletilmesi
Yukarıda bahsetmiş olduğumuz üç düzenleme dışından 01.09.2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere; 7445 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile; Kiralanan taşınmazların 2004 sayılı Kanuna göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar, 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar, komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklar da zorunlu arabuluculuk kapsamına alındı.
*İş bu yazı yalnızca hukuki bilgilendirme niteliğinde olup, detaylı bilgi için hukuk büromuza info@sahinpartners.com uzantılı mail adresimizden ulaşabilir, www.sahinpartners.com adresli web sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
